Xáo Tam Phân

Cây thuốc Nam gây ức chế tế bào ung thư, đặc biệt có ở Khánh Hoà, Việt Nam.

Tên gọi khác: cây Rễ Mọi, cây Rễ Lạ, cây Thần Dược, cây Thần Xạ. Xáo Tam Phân còn có tên gọi khác là "Đơn Diệp Đằng Thích", tên gọi như vậy là theo hình dáng của cây (đơn là một, diệp là lá, đằng là dây, thích là gai – cây thân leo 1 lá có gai).

Về mặt sinh thái, loại cây này phân bố ở vùng núi kéo dài từ Phan Thiết ra đến tận Phú Yên và một số đảo lớn nhỏ dọc bờ biển Nam Trung Bộ, cây có khả năng tái sinh tự nhiên bằng chồi. Tuy nhiên, gần đây do bị khai thác rất nhiều nên có thể nó sẽ tuyệt chủng bởi lẽ người dân Ninh Vân (Ninh Hòa-Khánh Hòa) khi bứng cả gốc đem về trồng, thì không cây nào sống được...

Ở Việt Nam, loài này đã được Giáo sư Phạm Hoàng Hộ gọi là "Xáo Tam Phân" trong cuốn "Cây Cỏ Miền Nam Việt Nam". Theo tài liệu của Giáo sư Đỗ Tất Lợi trong cuốn "Những Cây Thuốc Và Vị Thuốc Việt Nam", cũng như trong cuốn “Medicinal & Useful Plant” (Dược liệu và cây cỏ hữu ích), thì giá trị dược liệu của loài cây này chưa thấy đề cập.

————————

Cây Xáo Tam Phân giúp hỗ trợ chữa bệnh ung thư

Suckhoedoisong.vn - Rất nhiều người trong chúng ta đã biết hoặc từng nghe tới cây Xáo Tam Phân ở Khánh Hòa, nhưng không phải ai cũng có thể phân biệt được cây Xáo Tam Phân Khánh Hòa với những cây Xáo Tam Phân giả khác. Có rất nhiều người phản ảnh đã mua và sử dụng phải cây Xáo Tam Phân giả, dẫn tới kết quả sử dụng không như mong muốn.

1. MÔ TẢ

Về đặc điểm hình thái thì đây là một loài cây gỗ nhỏ, dạng dây trườn, vỏ màu nâu vàng, thân dài trên 4 m, đường kính khoảng 10 cm. Thân và cành có nhiều gai nhọn, dài đến 7 - 8 cm. Lá đơn, mọc cách hay chụm ba, phiến dày, mép cong xuống dưới, có hình thuôn hẹp, dài 8 - 12 cm, rộng 1 - 3 cm. Lá mọc ở gần gốc có phiến kích thước lớn hơn so với lá ở đoạn trên thân và cành, đầu lá tù hoặc hơi lõm. Phiến lá có mặt trên xanh đậm, mặt dưới nhạt hơn, bên trong có nhiều điểm dầu. Cuống lá ngắn 4 - 6 mm. Gỗ hơi cứng có màu vàng, đối với phần rễ có màu vàng đậm hơn. Các bộ phận của cây có tinh dầu, nhiều nhất ở rễ có mùi thơm dịu rất đặc trưng.

2. THU HÁI

Loại cây này phân bố nhiều ở khu vực Nam trung bộ và chủ yếu ở Khánh Hòa và một phần tìm thầy ở Phú Yên và Ninh Thuận những nơi tiếp giáp với Khánh Hòa , rễ có khả năng tái sinh tự nhiên bằng chồi từ rễ, thường thu hái vào mùa khô.

3. TÍNH VỊ

Vị hơi đắng có pha vị ngọt, tính bình hơi mát, mùi thơm dễ chịu, không độc, vào tâm, can, tỳ, phế, thận, tâm bào.

4. THÀNH PHẦN HOÁ HỌC

Flavonoid, saponin, alcaoid và chủ yếu là courmarin và triterpenoid.

Theo phân tích, Xáo Tam Phân có các thành phần: flavonoid, saponin, alcaoid và chủ yếu là courmarin và triterpenoid. Các thí nghiệm trên chuột nhắt trắng cho thấy, Xáo Tam Phân có tác dụng ức chế tốt viêm gan cấp; có tác dụng độc (ức chế, tiêu diệt) đối với 5 dòng tế bào ung thư: ung thư gan Hep-G2, ung thư đại tràng HTC116, ung thư vú MDA MB231, ung thư buồng trứng OVCAR-8 và ung thư cổ tử cung Hela (mạnh nhất với ung thư gan Hep-G2 và ung thư cổ tử cung). Thí nghiệm cũng cho thấy, với độc tính thấp, xáo tam phân khá an toàn khi sử dụng.

5. PHÂN BIỆT

Cách phân biệt Xáo Tam Phân Khánh Hòa với các cây thuốc khác.

Bằng mắt thường dễ dàng phân biệt Xáo Tam Phân Khánh Hòa với một số loại cây thuốc khác đang được làm giả Xáo Tam Phân bằng một số chi tiết sau;

- Xáo tam phân Khánh Hòa: có rễ màu nâu đất.

Xáo Tam Phân giả, rễ có màu hơi trắng.

- Lá Xáo Tam Phân thật thuôn dài to bằng ngón tay người và bo tròn ở đầu lá.

Xáo Tam Phân giả thì lớn hơn và đầu lá nhọn.

- Bên trong rễ Xáo Tam Phân thật có màu vàng và mùi thơm như Sâm.

Xáo Tam Phân giả có màu trắng mờ, hoặc màu đục không thơm hoặc có mùi hơi hắc.

6. SỬ DỤNG

Cách sử dụng Xáo Tam Phân Khánh Hòa hiệu quả. Sử dụng một vị. Làm theo từng bước như sau:

Xắt lát, sao vàng, hạ thổ (từ 15-20 phút), đem sắc thuốc.

- Sắc lần 1: Với người thể trạng tốt sử dụng 2 lít nước sắc với 100gr rễ tươi tương đương 50g rễ đã sấy khô (sau khi đã thực hiện đủ các công đoạn nêu ở phần trên).

Sắc khi nào nước rút từ 2 lít ban đầu xuống còn 1 lít nước là có thể sử dụng được, sử dụng khi nước sắc còn ấm (nên bảo quản nước trong bình thủy, không để trong tủ lạnh hay sử dụng khi nước đã lạnh).

- Sắc lần 2: Sau khi sử dụng hết nước sắc lần 1, tiếp tục sắc lần 2, với 100gr đẵ sắc ở lần 1 chúng ta cho 1,5 lít nước sắc tới khi nước còn khoảng 1 lít chúng ta có thể sử dụng (cách sử dụng như đã nêu ở phần 1).

7. LƯU Ý

Đối với những người có thể trạng yếu nên sử dụng với liều lượng thấp hơn trong 3-5 ngày đầu, sau đó sử dụng bình thường như đã nêu. Với những bệnh nhân có tiền sử tim mạch tỳ vị kém cũng cần lưu ý khi sử dụng.

Sử dụng nhiều vị kết hợp , việc sử dụng Xáo Tam Phân kế hợp với các vị thuốc khác sẽ còn phụ thuộc vào nhiều yếu tố như bệnh lý, tình trạng, thể trạng… của mỗi người để thầy thuốc có thể gia giảm phối kết hợp với các vị thuốc khác …

Được biết Dược liệu Nam Việt có trụ sở tại Khánh Hòa đã nhân trồng bảo tồn cây Xáo Tam Phân trên diện tích lớn, ước đạt khoảng 40ha tại Ninh Hòa và Vạn Ninh của tỉnh Khánh Hòa.

Mời xem: